Bu yazıyı tiyatro sezonunu Ankara Sanat Tiyatrosu’yla açmanın mutluluğu içinde yazıyorum. Ankara Sanat Tiyatrosu da sezonunu geçtiğimiz günlerde hayatını kaybeden Dario Fo’nun Ödenmeyecek! Ödemiyoruz! oyunu ile açtı.

Yazan: Dario Fo

Çeviren: Füsun Demirel

Yönetmen: Hakan Güven 

Işık Efekt: Mehmet Kızılgül

Dekor: Arda Güler

Aksesuar: Mustafa Köse

Oyuncular: Hakan Güven, Bülent Yıldıran, Mehmet Ulusoy, Nalan Güreş Demirel, Gökçen Cavga, Çağlar Deniz, Melikcan Sapan

Ödenmeyecek! Ödemiyoruz! İtalya’da fakir bir mahallede yaşan, yaşamak için yemek zorunda olan iki işçi ailenin hikayesi aslında. Eser, bu ailelerin kadınlarının, marketten (ç)aldıkları yiyecekler ve o yiyeceklerin peşine düşen polislerin trajik macerasıyla başlıyor. Aslında esere yansıyan olaylar kısa bir süre içinde geçse de bir ömre sığacak tüm haksızlıkların küçük bir prototipi. “Küçük insanların, ayağa kalkmak için verdikleri büyük savaşlar.”

Politik-komedi türündeki eserleri seviyorum. Hele de Ankara Sanat Tiyatrosu çatısı altındaysa daha çok seviyorum. Zeki kalemlerin elinden çıkan eserler, usta oyuncularla harmanlanınca işin sonunda tadından doyum olmaz işler ortaya çıkıyor. Bununla birlikte Ankara Sanat Tiyatrosu’nun “Sanat yapmalıyığğzz” kaygısından uzak, gerçekleri olduğu gibi yansıtan, lafını esirgemeyen, dik duruşunun da hastasıyım. Bence bu durum, Ankara Sanat Tiyatrosu’nu diğer tiyatrolardan ayıran en önemli özelliklerinden biri. (Elindeki eseri aynen okuyup ezberleyip, sahneye çıkmaktan ya da zorla dikte edilmiş eserleri sahnelemekten bahsetmiyorum. Kriterim okuduğu anlama, özümseme.) Ödenmeyecek! Ödemiyoruz! eserini de uzaklardaki pembe bir perdenin arkasından değil; beyne, kalbe, ruha dokunacak kadar yakın anlatmış olmaları onları herkesten farklı kılıyor.

İçinde bulunduğumuz bazen rezil, bazen acınası, bazen de trajikomik durumları Bertolt Brecht, Aziz Nesin, Dario Fo gibi yazarların elinden alıp; ardından da günümüze “seyirci” kalmadan anlatılması… Gerçeklerin acı bir tokat gibi izleyenin yüzümüze inmesi… Televizyon ekranında beş dakika sonra unutulan gerçeklerin, ruhlarda taşıma biçimi… Ankara Sanat Tiyatrosu’nda izlediğim her oyunu algılama biçimim. Hal böyle olunca Ödenmeyecek! Ödemiyoruz!’u da bu bilinçle izledim. İnce ama can yakan dokundurmaları ve acımasız gerçekleriyle Dafio Fo’nun 1970’ler yazdığı eser, Hakan Güven’in rejisiyle yeniden yorumlandığında, kendimize kurduğumuz "yalan dünyadan" kaçıp gerçekleri görmemizi; unuttuklarımızı ise hatırlamamızı sağlayan bir hal almış.

Hakan Güven, Bülent Yıldıran, Mehmet Ulusoy, Nalan Güreş Demirel, Gökçen Cavga, Çağlar Deniz… Burada yazan her ismi, sahnede kaç kez izlediğimi inanın, hatırlamıyorum. Buradan oyuncuklarına ne kadar saygı duyduğumu söylememe gerek yoktur diye düşünüyorum.