1951 tarihli Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu üzerinde değişiklik yapılması amacıyla, Kültür ve Turizm Bakanı Nebi Avcı’nın talimatıyla hazırlanan kanun tasarısı TBMM’ye sunuldu.

 

Zamanın gerisinde kaldığı ve eser sahiplerinin ihtiyaçlarını karşılamadığı gerekçesiyle meslek birliklerinden ve sanatçılardan yıllardır eleştiri alan ve durumun düzeltilmesi için çalışmalar yürütülen kanunu 2018 yılı şartlarına uygun ve güncel hale getirmek için yapılan çalışmalar sonucunda ortaya çıkan tasarıda yeni tanımlamalar eklenirken bir takım haklar da yeniden düzenleniyor. Yeni tasarı müzik, sinema, edebiyat, güzel sanatlar gibi pek çok alanda faaliyet gösteren kişilerin haklarını daha iyi korumak amacıyla korsanla mücadele, meslek birliklerinin işleyişi ve eser lisanslama konusunda farklı düzenlemelere gidiyor.

 

Bu taslakta sinema ve televizyon sektöründe çalışanları da ilgilendiren pek çok düzenleme yer alıyor. Tasarıya göre sanatçıların uygun bedel talep hakkı daim olacak; bu haktan vazgeçilemeyecek veya devredilemeyecek. Bir filmin ilk kez vizyona girmesinden üç yıl sonra filmi yayınlayan kuruluşlar, yeniden ileten platformlar ve internet üzerinden erişime sunan mecralar bir bedel ödeyecekler. Sözleşmelerde açıkça aksi belirtilmedikçe yayın, yeniden iletim ve internet üzerinden erişime sunma hakları yapımcıya devredilmiş sayılacak; ancak eser sahiplerinin uygun bedel isteme hakkı devam edecek. Sinema eser sahipleri için ilk umuma iletim veya vizyon tarihinden itibaren beş yıl sonra, dizi eser sahipleri içinse altı yıl sonra uygun bedel alma hakkı doğacak.  Zorunlu toplu hak yönetim sistemiyle kanun yürürlüğe girdikten sonra yapılacak kullanımlar üzerinden eser sahipleri ve oyunculara ödemeler yapılacak. Sinema eser sahipleri haklarını devretseler dahi değeri 5.000 TL’yi geçen satışlardan pay alacaklar. Bu payın yüzdesi, satış bedeli üzerinden belirlenen seviyelerle tespit edilecek.

 

Meslek birlikleri telif haklarının tespit edilmesi, toplanması, hak sahiplerine dağıtılması, gerekli sözleşmelerin yapılması, ihlaller halinde hukuki süreçlerin başlatılması faaliyetlerini sürdürecek ve birden fazla kişi için, bakanlıktan faaliyet izni aldıktan sonra,  toplu hak yönetimi yapabilecek. Bu süreçlerin sağlıklı yürütülebilmesi adına aynı alandaki meslek birlikleri birlikte hareket edebileceği gibi en az iki tanesi bir araya gelip Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan izin aldıktan sonra ortak lisanslama birliği kurabilecek. Meslek birlikleri etkinlik, katılımcılık, şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleriyle varlıklarını sürdürecekler; ve üyelik şartlarını herhangi bir ayrımcılık yapmadan objektif ve şeffaf bir şekilde belirlemekle yükümlü olacaklar. Yeni düzenlemeye göre kimse meslek birliğine üye olmaya ya da üye kalmaya zorlanamayacak. Aynı şekilde haklı ve objektif gerekçeler bulunan haller haricinde meslek birlikleri tüm üyelik başvurularını kabul etmek ve hak takiplerini gerçekleştirmek zorunda kalacak. Üyeler meslek birliğine sermaye koymaya, zarara ve hukuki sorumluluklara ortak olmaya zorlanamayacak. Üyeler meslek birliklerine sadece hakları yönetme yetkisi veriyor olacak; söz konusu hakların bireysel olarak yönetilmesi veya ticari gelir sağlayacak şekilde kullanılması yasak olacak. Meslek birliklerinin faaliyetleri Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca denetlenecek.

 

Yeni tasarıda korsana karşı yapılan mücadele de sertleştirildi. Eserlerin korunması amacıyla alınmış önlemleri aşmak adına şifre kırıcı cihaz ve yazılım üretmek, satmak ve reklamını yapmak suç haline getirildi ve hapis cezası öngörüldü. Meslek birlikleri artık eserleri dijital olarak işaretleyecek, böylece korsan kullanımları çok daha verimli bir şekilde takip etme imkanına sahip olacak. Korsan kullanım yaptığı tespit edilen internet kullanıcıları savcılık kararıyla iki kez uyarılacak ve ihlale devam ettiği taktirde internet kullanım hızı altı aya kadar yavaşlatılacak.

 

Ayrıca bakanlığın, Dijital Hak İhlalleriyle Mücadele Merkezleri kurup görevlendirilecek cumhuriyet savcılarıyla bu alandaki savaşa daha aktif destek vermeye açık olduğu da biliniyor.